Henrijeta Laks - žena sa besmrtnim ćelijama

Da li vam naslov možda zvuči čudno? Verovali ili ne, potpuno je istinit, a priča koja stoji iza njega je više nego zanimljiva. Henrijeta Laks, naučnicima najpoznatija kao HeLa, je bila siromašna žena iz SAD-a, koja je 1951. godine, u 31. godini, preminula od raka grlića materice. Tokom lečenja, njen doktor u bolnici Džon Hopkins, uzeo je uzorak ćelija sa njenog tumora, bez ičijeg znanja, i poslao ga doktoru Džordžu Greju. Njene ćelije su vremenom postale jedan od najvažnijih alata u medicini, zaslužne za razvoj vakcine protiv dečje paralize, kloniranja, mapiranja gena, i još mnogo važnih otkrića... Ali zašto bi ćelije jedne obične, siromašne žene bile toliko značajne za nauku? Po čemu se one razlikuju od svih ostalih ćelija?

Henrietta Lacks, everyone.      

  

                Džordž Grej je godinama pokušavao da uzgaja ljudsko tkivo, međutim, svaki njegov pokušaj se završavao bezuspešno. Provodio je više vremena održavajući ćelije živima, nego što je provodio vršeći istraživanja na njima. Tako je bilo sve dok jedan laboratorijski tehničar nije otkrio da se Henrijetine ćelije razlikuju od svih ostalih. Ono što je bilo specifično kod njenih ćelija je da one nikad ne umiru, u poređenju sa normalnim ljudskim ćelijama koje umru nakon samo nekoliko umnožavanja. Henrijetine ćelije mogu da prežive čak i van ljudskog tela! One se bez ikakvih problema umnožavaju u laboratorijama već preko 60 godina i mnogi naučnici pretpostavljaju da mogu neograničeno dugo da traju. Kada su doktori ovo prvi put otkrili, bili su veoma začuđeni, ali oduševljeni, jer su od tada u mogućnosti da slobodno vrše eksperimente sa ljudskim ćelijama.

                Danas ne postoji naučna laboratorija u svetu koja nije radila sa Henrijetinim ćelijama.. Kaže se da su ove ćelije naučnici toliko puta umnožili, da bi danas one sve zajedno težile oko 50 miliona tona! Njene besmrtne ćelije su poslužile za mnoga važna naučna istraživanja. Zahvaljujući upravo njima, otkriveni su lekovi za bolesti kao što su grip, herpes, leukemija, hemofilija, pa i mnoge druge, a služile su i za mnoga istraživanja u vezi side, efekata radijacije i mnogih otrovnih supstanca... Korišćene su za testiranje ljudske osetljivosti na lepak, kozmetiku i mnoge druge proizvode. HeLa ćelije su prve ljudske ćelije koje su bile uspešno kolnirane 1955. godine, a poslate su čak i u svemir, kako bi se ispitalo da li ljudsko tkivo može da izdrži nultu gravitaciju.

                Henrijeta je, kao što smo već i rekli, preminula osam meseci nakon što joj je dijagnoziran rak, i nikada nije saznala u koliko istraživanja su njene ćelije učestvovale, koliko otkrića je postignuto upravo zahvaljujući njima i koliko su postale bitne za nauku i mnoge naučnike. Sve do 1970. godine, pravo poreklo ovih ćelija je bilo sakriveno, a za njih je korišćen pseudonim Helen Lejn, ili HeLa. Njene ćelije su kupljene i prodane milionima, a ona je umalo ostala nezapamćena, dok je njena porodica godinama jedva sklapala kraj sa krajem. Zahvaljujući HeLa ćelijama, naučnici su napravili jedan veliki korak unapred u istraživanjima, i jedno je sada sigurno – Henrijeta Laks će ostati zapamćena zauvek, kao žena čije su ćelije promenile nauku.